Jakie ptaki zostają w Polsce na zimę? Przewodnik po zimujących gatunkach

Zima to fascynujący okres dla miłośników przyrody i fotografów dzikiej fauny. Choć wiele gatunków ptaków odlatuje na południe w poszukiwaniu cieplejszego klimatu, znaczna część pozostaje w Polsce przez cały rok lub przylatuje do nas właśnie na zimę. Zimujące ptaki są nie tylko pięknym widokiem w ośnieżonym krajobrazie, ale także doskonałym obiektem fotograficznym. W tym artykule przedstawiamy przewodnik po najpopularniejszych gatunkach ptaków, które możesz spotkać w Polsce zimą, wraz z praktycznymi wskazówkami, jak je wspierać i fotografować.

Dlaczego niektóre ptaki zostają w Polsce na zimę?

Decyzja o pozostaniu w Polsce na zimę lub migracji zależy od wielu czynników, w tym od dostępności pokarmu, zdolności adaptacyjnych gatunku oraz warunków klimatycznych. Ptaki, które zostają w naszym kraju, wykształciły różne strategie przetrwania. Niektóre gatunki mają gęstsze upierzenie, które zapewnia lepszą izolację termiczną, inne potrafią zmieniać dietę z owadów na nasiona i owoce dostępne zimą. Ciekawostką jest to, że część ptaków, które możemy zaobserwować w Polsce zimą, nie jest naszymi stałymi mieszkańcami – przylatują one z dalekiej północy, gdzie warunki są jeszcze bardziej surowe.

Dla ptaków zimujących w Polsce kluczowe znaczenie ma dostęp do pożywienia. W naturalnym środowisku mogą szukać nasion roślin, owoców pozostałych na drzewach i krzewach, czy owadów ukrytych pod korą drzew. Jednak w mroźne zimy, szczególnie przy grubej pokrywie śnieżnej, naturalne źródła pokarmu stają się trudno dostępne. Dlatego tak ważne jest wspieranie ptaków przez człowieka, poprzez dokarmianie w ogrodowych karmnikach dla ptaków.

Najpopularniejsze gatunki ptaków zimujących w Polsce

Polska jest domem dla wielu gatunków ptaków, które można zaobserwować przez cały rok, w tym w zimie. Poniżej przedstawiamy zestawienie najpopularniejszych zimujących gatunków wraz z ich charakterystyką.

Gatunek	Charakterystyka	Ulubiony pokarm	Gdzie spotykać
Sikora bogatka	Niewielki ptak o żółtym brzuszku i czarnej głowie z białymi policzkami	Słonecznik, orzechy, łój	Ogrody, parki, lasy
Modraszka	Mniejsza od bogatki, z niebieską czapeczką i żółtym brzuszkiem	Nasiona, łój, owoce	Ogrody, tereny podmiejskie
Wróbel	Częsty gość w miastach, brązowo-szare upierzenie	Ziarna zbóż, nasiona	Miasta, wsie, ogrody
Gil	Samce mają czerwoną pierś i policzki, czarną czapeczkę	Nasiona jarzębiny, głogu	Ogrody z krzewami, parki
Dzięcioł duży	Charakterystyczne czerwone upierzenie na głowie, czarno-białe ciało	Owady, łój, orzechy	Lasy, parki z drzewami
Kowalik	Niebieskoszary grzbiet, pomarańczowy brzuch, porusza się po pniach drzew	Orzechy, nasiona słonecznika	Lasy liściaste, parki
Kawka	Mniejsza od wrony, szara szyja i tył głowy	Ziarna, resztki pokarmowe	Miasta, pola uprawne
Sroka	Czarno-białe upierzenie z charakterystycznym długim ogonem	Wszystkożerna - nasiona, owady, padlina	Tereny otwarte, ogrody

Gatunki przylatujące do Polski na zimę

Oprócz ptaków, które przebywają w Polsce przez cały rok, zimą możemy zaobserwować także gatunki, które przylatują do nas z dalekiej północy. Dla tych ptaków polska zima jest łagodniejsza niż warunki w ich ojczystych siedliskach. Do najciekawszych zimowych gości należą:

Świergot północny – niewielki ptak przypominający wróbla, ale z charakterystycznym czarnym podbródkiem u samca. Przylatuje do nas z północnej Skandynawii i Rosji, często można go spotkać w stadach żerujących na nasionach chwastów.

Dzierlatka – także znana jako śnieguła, to ptak wielkości wróbla o piaskowym ubarwieniu. Przylatuje z terenów stepowych i tundrowych. Podczas zimy można ją zobaczyć na polach i nieużytkach.

Czyż – mały, kolorowy zięba z żółtymi paskami na skrzydłach. Część populacji czyżów przylatuje do Polski z północy, a ich charakterystyczny śpiew można usłyszeć nawet zimą podczas ocieplenia.

Gołąb siniak – większy od miejskiego gołębia, o wyraźnym niebieskim odcieniu upierzenia. Przylatuje z północy i wschodu Europy, najczęściej można go zobaczyć w stadach żerujących na polach.

Jak wspierać ptaki zimą?

Dokarmianie ptaków zimą to nie tylko przyjemność obserwacji, ale także realna pomoc dla tych stworzeń w naтруdnym okresie. Prawidłowo prowadzone dokarmianie może znacząco zwiększyć szanse przetrwania ptaków, szczególnie podczas długotrwałych mrozów i opadów śniegu. Oto najważniejsze zasady:

• Regularność – Ptaki szybko przyzwyczajają się do miejsca dokarmiania i włączają je do swojej codziennej trasy. Dlatego należy zapewnić regularny dostęp do pokarmu przez cały sezon zimowy, od pierwszych przymrozków do wiosny.
• Odpowiedni pokarm – Różne gatunki ptaków preferują różny pokarm. Karmy dla dzikich ptaków dostępne w sklepach zoologicznych są specjalnie dobrane pod kątem potrzeb zimujących gatunków. Nasiona słonecznika to uniwersalny wybór, który przyciągnie większość ptaków. Sikorki uwielbiają łój i orzechy, gile preferują nasiona jarzębiny, a wróble chętnie zjedzą proso i ziarna zbóż.
• Czego unikać – Nie należy podawać ptakom pieczywa, słonych orzeszków, słonych produktów ani resztek ze stołu. Pieczywo puchnie w żołądku ptaka i może prowadzić do problemów trawiennych, a sól jest dla ptaków toksyczna.
• Dostęp do wody – Zimą ptaki mają ogromny problem z dostępem do wody. Zbiorniki wodne zamarzają, a śnieg nie zastąpi płynnej wody. Poidełka dla ptaków z regularnie wymienianą, świeżą wodą są niezwykle ważne. W mroźne dni warto wymieniać wodę kilka razy dziennie lub używać podgrzewaczy do poideł.
• Bezpieczne miejsce – Karmnik powinien być umieszczony w miejscu, które zapewnia ptakom bezpieczeństwo przed drapieżnikami, szczególnie przed kotami. Idealna wysokość to około 1,5-2 metry nad ziemią, w pobliżu krzewów, gdzie ptaki mogą się schronić w razie zagrożenia.
• Higiena – Karmniki należy regularnie czyścić, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się chorób. Resztki zepsutego pokarmu powinny być usuwane, a samo karmisko warto co jakiś czas umyć ciepłą wodą z detergentem i wysuszyć.

Fotografia ptaków zimą – praktyczne wskazówki

Zima to doskonała pora roku dla fotografów przyrodniczych. Ptaki są bardziej widoczne na tle białego śniegu, a ich kolorowe upierzenie pięknie kontrastuje z zimowym krajobrazem. Dodatkowo, ptaki odwiedzające karmniki są mniej płochliwe i można je fotografować z bliższej odległości. Oto kilka wskazówek, jak uwiecznić piękne zdjęcia zimujących ptaków:

Przygotowanie stanowiska – Umieść karmnik w miejscu o dobrym oświetleniu naturalnym, najlepiej tam, gdzie światło pada z boku lub z tyłu. Unikaj fotografowania pod słońce, chyba że chcesz uzyskać efekt sylwetki. Dobrze jest mieć w tle naturalne elementy, takie jak gałęzie czy krzewy, które dodadzą zdjęciu głębi.

Cierpliwość i obserwacja – Ptaki mają swoje ulubione godziny odwiedzin w karmniku, zazwyczaj jest to wczesny ranek i późne popołudnie. Zaobserwuj, kiedy pojawiają się najczęściej, i dostosuj do tego swoją sesję fotograficzną. Dobrze jest przygotować stanowisko z wyprzedzeniem i czekać w ukryciu, aby ptaki się do niego przyzwyczaiły.

Sprzęt fotograficzny – Teleobiektyw o długości ogniskowej co najmniej 200mm pozwoli na fotografowanie ptaków bez spłaszania ich. Szybki czas migawki (minimum 1/500s) jest kluczowy do uchwycenia ostrych zdjęć, szczególnie gdy ptak się porusza. W zimie, przy słabszym świetle, może być konieczne zwiększenie czułości ISO.

Szczegóły i zachowanie – Nie fotografuj tylko siedzącego ptaka. Staraj się uchwycić interesujące zachowania, takie jak żerowanie, interakcje między osobnikami czy lot. Zdjęcia ptaka w ruchu lub w trakcie charakterystycznych zachowań są znacznie ciekawsze niż statyczne portrety.

Szacunek dla przyrody – Pamiętaj, że dobro ptaków jest najważniejsze. Nie płosz ich, nie zbliżaj się nadmiernie i nie zakłócaj ich naturalnych zachowań. Fotografia przyrodnicza powinna być prowadzona z pełnym szacunkiem dla fotografowanych zwierząt.

Tworzenie przyjaznego ogrodu dla zimujących ptaków

Oprócz dokarmiania, możesz wspierać ptaki, tworząc przyjazne dla nich środowisko w swoim ogrodzie. Pozostaw na zimę części ogrodu nieprzyciętych – suche łodygi roślin z nasionami, owoce na krzewach i nieusunięte liście stanowią naturalne źródło pożywienia. Krzewy takie jak jarzębina, głóg czy berbery dostarczają ptakom owoców, które są dla nich cennym pokarmem zimą.

Gęste krzewy i drzewa iglaste zapewniają ptakom schronienie przed wiatrem i drapieżnikami. Jeśli masz miejsce w ogrodzie, warto rozważyć posadzenie takich roślin. Możesz także pozostawić sterty gałęzi czy drewna, które stanowią dodatkowe miejsca ukrycia i odpoczynku dla ptaków.

Budki lęgowe, choć ptaki nie wykorzystują ich do gniazdowania zimą, mogą służyć jako noclegowiska. Niektóre gatunki, takie jak sikorki, chętnie korzystają z budek jako schronienia w mroźne noce, co zwiększa ich szanse na przetrwanie.

Podsumowanie

Zimujące ptaki to fascynujący element polskiej przyrody, który można obserwować nawet w miejskich ogrodach. Wspieranie ich przez dokarmianie i zapewnienie dostępu do wody to prosty sposób, by pomóc im przetrwać trudny okres. Dla miłośników przyrody i fotografów zima oferuje niepowtarzalne możliwości obserwacji i uwieczniania piękna dzikiej fauny. Pamiętaj, że nawet niewielkie działania, takie jak wystawienie karmnika czy poidełka, mogą mieć ogromne znaczenie dla lokalnej populacji ptaków. Obserwacja zimujących ptaków to nie tylko sposób na aktywne spędzanie czasu na świeżym powietrzu, ale także lekcja szacunku dla natury i zrozumienia jej potrzeb.