Sterylizacja a kastracja kotki – czym się różnią i kiedy wykonać zabieg? Kompendium wiedzy opiekuna

Sterylizacja vs Kastracja – wielkie nieporozumienie

W języku potocznym przyjęło się rozróżnienie ze względu na płeć: samce się kastruje, samice sterylizuje. Z medycznego punktu widzenia jest to błąd.

Sterylizacja (Ubezpłodnienie)

Polega jedynie na przecięciu lub podwiązaniu jajowodów (u kotek) lub nasieniowodów (u kocurów). Efekt: Zwierzę nie może mieć potomstwa, ALE jego gonady (jajniki/jądra) nadal produkują hormony. Kotka nadal ma ruje, nadal "marcuje", nadal jest narażona na choroby układu rozrodczego (np. ropomacicze, cysty jajników). To metoda przestarzała i rzadko stosowana w nowoczesnej weterynarii.

Kastracja (Gonadektomia)

Polega na całkowitym, chirurgicznym usunięciu gonad. U kotek jest to ovariohisterektomia (usunięcie jajników i macicy) lub ovariectomia (usunięcie samych jajników). Efekt: Trwałe zatrzymanie produkcji hormonów płciowych. Znikają ruje, znika ryzyko ciąży i chorób nowotworowych układu rozrodczego. Wniosek: Kiedy umawiasz kotkę na zabieg, w 99% przypadków umawiasz ją na kastrację, mimo że potocznie nazywamy to sterylizacją.

Dlaczego warto? Ropomacicze i nowotwory sutka

Kastracja to nie tylko antykoncepcja (zapobieganie bezdomności). To przede wszystkim profilaktyka onkologiczna.

Ropomacicze (Pyometra)

To stan bezpośredniego zagrożenia życia. Pod wpływem hormonów (progesteronu) śluzówka macicy ulega zmianom, które sprzyjają infekcjom bakteryjnym. Macica wypełnia się ropą, a toksyny zatruwają organizm. Nieleczone ropomacicze prowadzi do pęknięcia macicy, zapalenia otrzewnej i bolesnej śmierci. Jedynym skutecznym leczeniem jest i tak... operacyjne usunięcie macicy, ale wtedy jest to ryzykowny zabieg ratujący życie, a nie planowa operacja na zdrowym zwierzęciu.

Guzy listwy mlecznej

Nowotwory gruczołu mlekowego u kotek są w 85-90% złośliwe i dają szybkie przerzuty do płuc. Ich rozwój jest ściśle powiązany z ekspozycją na hormony płciowe. Wczesna kastracja drastycznie redukuje to ryzyko (zobacz sekcję o terminach).

Koniec z rują – korzyści behawioralne

Kotka w czasie rui nie "cieszy się macierzyństwem". Ona cierpi. Jest w stanie permanentnego napięcia i frustracji. Objawy rui to:

• Głośne, uporczywe nawoływanie (często w nocy).
• Ocieranie się o wszystko, tarzanie po podłodze.
• Znaczenie terenu moczem (tak, kotki też to robią!).
• Próby ucieczki z domu w poszukiwaniu partnera (ryzyko wypadnięcia z okna lub zaginięcia).

Kastracja eliminuje te zachowania bezpowrotnie. Kotka staje się stabilna emocjonalnie, spokojniejsza i bardziej przywiązana do człowieka, zamiast skupiać się na instynkcie rozmnażania.

Kiedy wykonać zabieg? Przed czy po pierwszej rui?

Szkoła "stara" mówiła: czekamy do pierwszej rui lub roku życia. Nowoczesna medycyna weterynaryjna mówi: im wcześniej, tym lepiej (w granicach rozsądku).

Złotym standardem jest kastracja przed pierwszą rują, czyli zazwyczaj między 4. a 6. miesiącem życia.

• Kastracja przed 1. rują: Ryzyko guzów sutka spada niemal do zera (poniżej 0,5%).
• Kastracja po 1. rui: Ryzyko wzrasta do około 8%.
• Kastracja po 2. rui i później: Efekt ochronny przed guzami sutka drastycznie maleje, choć nadal chronimy przed ropomaciczem.

Nie ma sensu czekać, aż kotka "dojrzeje". Pierwsza ruja to tylko stres i ryzyko tzw. rui permanentnej (stanu, w którym objawy nie mijają tygodniami).

Mit "Jednego Miotu" – dlaczego jest szkodliwy?

Wciąż można usłyszeć, że "kotka powinna raz urodzić dla zdrowia psychicznego". To jeden z najbardziej szkodliwych mitów.

Ciąża i poród nie mają żadnego pozytywnego wpływu na zdrowie kotki. Wręcz przeciwnie – obciążają organizm, niosą ryzyko komplikacji (cesarskie cięcie, tężyczka poporodowa, zapalenie listwy mlecznej). Koty nie mają potrzeby "bycia matką" w ludzkim rozumieniu. Macierzyństwo to instynkt, który znika, gdy kocięta dorastają. Rozmnażanie kotów nierasowych przyczynia się też do ogromnego problemu bezdomności.

Dzień zabiegu i rekonwalescencja: Kubraczek i dieta

Kastracja to rutynowy zabieg, ale nadal operacja w pełnej narkozie. Jak się przygotować?

Przed zabiegiem

Kotka musi być na czczo (zazwyczaj 8-12 godzin bez jedzenia, woda dostępna do 2h przed zabiegiem). Wykonaj też badania krwi (morfologia i biochemia), aby sprawdzić, czy nerki i wątroba poradzą sobie z narkozą.

Po zabiegu

Gdy odbierzesz kotkę z lecznicy, może być jeszcze senna.

• Ciepło i spokój: Połóż ją na podłodze (nie na kanapie, by nie spadła) w ciepłym miejscu.
• Ochrona rany: To kluczowe. Kotka nie może lizać szwów! Niezbędny będzie kubraczek pooperacyjny (wiązany na plecach). Kotki go nienawidzą i często chodzą w nim "do tyłu" lub przewracają się – to normalne, po 2 dniach się przyzwyczają.
• Kuweta: Warto na kilka dni wymienić żwirek na podkład higieniczny lub żwirek niepylący (np. drewniany, silikonowy), aby pył nie przykleił się do rany.

Czy kotka przytyje? Prawda o "kocim brzuszku"

Po kastracji metabolizm zwalnia o około 20-30%. Jednocześnie wzrasta apetyt, ponieważ znikają hormony hamujące łaknienie. To prawda – koty po kastracji mają tendencję do tycia, ALE...

To nie kastracja tuczy, tylko nadmiar kalorii. Od razu po zabiegu należy zmienić nawyki żywieniowe. 1. Zmień karmę: Przejdź na karmę dla kotów sterylizowanych (ma mniej tłuszczu i odpowiedni bilans minerałów chroniący układ moczowy). 2. Wydzielaj dawki: Koniec z pełną miską dostępną 24/7. 3. Ruch: Baw się z kotem wędką. Kastrowany kot nadal chce się bawić, tylko trzeba go do tego zachęcić.

Warto też wiedzieć, że u wielu kotów po zabiegu pojawia się tzw. fałd głodowy (pierwotny) – luźna skóra wisząca na brzuchu. To nie tłuszcz, to cecha anatomiczna (rezerwa skóry pozwalająca na rozciąganie się w biegu), która po prostu staje się bardziej widoczna, gdy znikają hormony.

FAQ – Najczęstsze obawy opiekunów