Buldog Angielski – wszystko, co musisz wiedzieć o tej wyjątkowej rasie

2025-03-13

Buldog angielski to jedna z najbardziej rozpoznawalnych ras psów na świecie. Charakterystyczna, masywna sylwetka, pofałdowana twarz i niepowtarzalny charakter sprawiają, że psy rasy buldog angielski zdobyły ogromną popularność wśród miłośników czworonogów. W tym kompleksowym przewodniku przedstawimy historię rasy, cechy charakteru, wymagania pielęgnacyjne oraz porady dotyczące hodowli buldogów angielskich. Jeśli zastanawiasz się nad kupnem buldoga angielskiego lub po prostu chcesz poszerzyć swoją wiedzę o tej fascynującej rasie, ten artykuł dostarczy Ci wszystkich niezbędnych informacji.

Historia i pochodzenie buldoga angielskiego

Buldog angielski rasa ma długą i fascynującą historię, sięgającą XIII wieku. Pierwotnie buldogi były hodowane w Wielkiej Brytanii do walk z bykami (stąd nazwa "buldog", czyli "byczy pies"). Ich zadaniem było chwytać byki za pysk i przytrzymywać je na ziemi, co wymagało od psów rasy buldog ogromnej siły, odwagi i wytrzymałości.

W 1835 roku w Anglii wprowadzono zakaz walk psów z bykami, co początkowo znacząco wpłynęło na spadek popularności buldogów. Jednak prawdziwi miłośnicy rasy zaczęli hodować psy o łagodniejszym temperamencie, które mogłyby pełnić rolę wiernych towarzyszy rodzin. W ten sposób buldog angielski ewoluował z agresywnego wojownika w spokojnego, lojalnego psa, jakiego znamy dzisiaj.

Współczesny buldog angielski znacząco różni się od swoich przodków – jest mniejszy, ma bardziej spłaszczony pysk i łagodniejszy temperament. W 1873 roku powstał pierwszy klub rasy w Anglii, a w 1886 roku buldog angielski został oficjalnie uznany przez American Kennel Club. Dziś buldogi angielskie są jednymi z najczęściej rejestrowanych psów rasowych na świecie.

Cechy charakteru buldoga angielskiego

Buldog angielski charakter to połączenie spokoju, lojalności i łagodności. Te psy są wyjątkowo przywiązane do swoich właścicieli i sprawiają wrażenie, jakby były stworzone do życia rodzinnego. Oto najważniejsze cechy charakteru buldoga angielskiego:

Lojalność i oddanie: Buldogi angielskie są niezwykle przywiązane do swoich właścicieli i uwielbiają spędzać czas z rodziną. Są prawdziwymi psami rodzinnymi.
Spokojna natura: To psy o niskim poziomie aktywności, które chętnie odpoczywają w domu. Buldog angielski temperament jest zrównoważony i spokojny.
Upór i niezależność: Buldogi mogą być uparte, co wymaga konsekwentnego podejścia do ich wychowania. Szkolenie buldoga angielskiego wymaga cierpliwości i pozytywnego wzmacniania.
Tolerancja i łagodność: Są wyjątkowo cierpliwe i dobrze dogadują się z dziećmi oraz innymi zwierzętami, co czyni je idealnymi psami dla rodziny z dziećmi.
Czułość i potrzeba bliskości: Buldogi angielskie uwielbiają być w centrum uwagi i chętnie okazują swoje uczucia. Potrzebują bliskiego kontaktu z człowiekiem.
Inteligencja: Choć buldogi mogą sprawiać wrażenie leniwych, są niezwykle inteligentne i szybko uczą się nowych komend, jeśli są odpowiednio zmotywowane.

Charakter buldoga angielskiego sprawia, że doskonale odnajduje się w mieszkaniach i domach, gdzie nie ma zbyt wiele miejsca do biegania. Nie są to psy, które potrzebują długich spacerów czy intensywnej aktywności fizycznej. Krótkie, regularne spacery i sporo odpoczynku – to idealny rytm dnia dla buldoga angielskiego.

Cechy fizyczne buldoga angielskiego

Wygląd buldoga angielskiego jest jedną z jego najbardziej charakterystycznych cech. Te psy są łatwo rozpoznawalne dzięki swojej unikalnej budowie ciała. Oto najważniejsze cechy fizyczne buldoga angielskiego:

Waga i wielkość: Dorosły buldog angielski waży zazwyczaj od 20 do 25 kg, przy czym samce są nieco cięższe od samic. Wysokość w kłębie wynosi od 31 do 40 cm.
Budowa ciała: Buldogi angielskie mają masywną, muskularną sylwetkę z szeroką klatką piersiową i silnymi, krótkimi kończynami. Mimo niewielkiego wzrostu, są zaskakująco ciężkie i zwarte.
Głowa: Charakterystyczna duża, kwadratowa głowa z licznymi fałdami skórnymi to wizytówka buldoga angielskiego. Nos jest krótki, spłaszczony, a żuchwa wysunięta do przodu, co daje efekt tzw. przodozgryzu.
Umaszczenie: Buldogi angielskie umaszczenie może być różnorodne. Występują w kolorach:
- Białe
- Pręgowane
- Czerwone
- Płowe
- Lub mieszane (np. białe z pręgowanymi plamami)
Sierść: Buldog angielski ma krótką, gładką sierść, która jest przyjemna w dotyku i łatwa w pielęgnacji.
Ogon: Ogon buldoga angielskiego jest krótki, osadzony nisko i często zakręcony lub skręcony. Niektóre buldogi mają tzw. ogon śrubowaty.
Długość życia: Buldog angielski ile żyje? Średnia długość życia wynosi od 8 do 10 lat, choć przy odpowiedniej opiece weterynarynej i zdrowym stylu życia, niektóre buldogi mogą żyć dłużej.

Warto zauważyć, że współczesny standard rasy znacząco różni się od historycznych buldogów. Dzisiejsze buldogi angielskie mają bardziej spłaszczone pyski i więcej fałd skórnych, co niestety może prowadzić do problemów zdrowotnych związanych z oddychaniem.

Pielęgnacja buldoga angielskiego

Pielęgnacja buldoga angielskiego jest stosunkowo prosta, ale wymaga regularności i dokładności, szczególnie jeśli chodzi o fałdy skórne. Oto kompletny przewodnik po pielęgnacji buldoga:

Pielęgnacja sierści

Buldog angielski pielęgnacja sierści nie jest skomplikowana dzięki krótkiej i gładkiej okrywie włosowej. Wystarczy szczotkować psa raz lub dwa razy w tygodniu, aby usunąć martwe włosy i stymulować produkcję naturalnych olejków skórnych. W okresie linienia (zazwyczaj wiosną i jesienią) warto zwiększyć częstotliwość szczotkowania.

Czyszczenie fałd skórnych

Fałdy skórne na pysku buldoga angielskiego wymagają szczególnej uwagi. Należy je regularnie (najlepiej codziennie) czyścić wilgotnym, miękkim ręcznikiem lub specjalnymi chusteczkami dla psów, a następnie dokładnie osuszać. Wilgoć uwięziona w fałdach może prowadzić do podrażnień, infekcji bakteryjnych i nieprzyjemnego zapachu.

Higiena uszu i oczu

Uszy buldoga angielskiego powinny być sprawdzane co tydzień i delikatnie czyszczone, jeśli widoczne są zabrudzenia. Oczy również wymagają regularnej kontroli – wycieraj delikatnie okolice oczu wilgotnym wacikiem, aby usunąć wydzielinę, która może zbierać się w kącikach.

Pielęgnacja pazurów i zębów

Pazury: Przycinaj pazury buldoga regularnie, zazwyczaj raz na 3-4 tygodnie, jeśli nie ścierają się naturalnie podczas spacerów.
Zęby: Ze względu na przodozgryz i często stłoczone zęby, buldogi angielskie są podatne na problemy stomatologiczne. Codzienne szczotkowanie zębów specjalną pastą dla psów lub stosowanie gryzaków dentystycznych pomaga zapobiegać kamieniowi nazębnemu i chorobom dziąseł.

Kąpiele

Buldogi angielskie nie wymagają częstych kąpieli – wystarczy kąpać je raz na 1-2 miesiące lub gdy się zabrudzą. Zawsze używaj szamponów przeznaczonych dla psów, najlepiej łagodnych, niepowodujących podrażnień skóry.

Regularne kontrole

Wykonuj regularne kontrole całego ciała buldoga, zwracając szczególną uwagę na:

Stan skóry pod fałdami
Obszar wokół ogona
Poduszki łap
Stan dziąseł i zębów

Regularna pielęgnacja buldoga angielskiego nie tylko zapewnia mu komfort i zdrowie, ale także pozwala na wczesne wykrycie potencjalnych problemów zdrowotnych.

Żywienie buldoga angielskiego

Prawidłowe żywienie buldoga angielskiego ma kluczowe znaczenie dla jego zdrowia i długowieczności. Buldogi są podatne na nadwagę, a odpowiednia dieta pomaga utrzymać ich w dobrej kondycji. Oto wskazówki dotyczące diety buldoga angielskiego:

Wybór odpowiedniej karmy

Karma dla buldoga angielskiego powinna być wysokiej jakości i dostosowana do jego specyficznych potrzeb. Możliwe opcje to:

Sucha karma: Wybieraj produkty premium, zawierające wysokiej jakości białko jako pierwszy składnik. Karma specjalnie opracowana dla buldogów lub ras brachycefalicznych (o krótkim pysku) jest najlepszym wyborem.
Mokra karma: Może być podawana jako urozmaicenie diety lub dla psów, które mają problemy z przyjmowaniem karmy suchej.
Dieta BARF: Niektórzy właściciele buldogów angielskich decydują się na diety oparte na surowym mięsie (BARF). Jeśli rozważasz taką opcję, skonsultuj się z weterynarzem lub dietetykiem zwierzęcym.

Kontrola porcji i częstotliwość karmienia

Buldogi angielskie mają tendencję do szybkiego przybierania na wadze, dlatego ważne jest ścisłe kontrolowanie porcji. Dorosłe buldogi najlepiej karmić dwa razy dziennie, odmierzając dokładne porcje zgodnie z zaleceniami producenta karmy i indywidualnymi potrzebami psa.

Suplementy diety

W zależności od potrzeb, dieta buldoga angielskiego może wymagać uzupełnienia o:

Suplementy wspierające stawy (glukozamina, chondroityna)
Kwasy omega-3 dla zdrowej skóry i sierści
Probiotyki wspierające układ trawienny

Przed wprowadzeniem jakichkolwiek suplementów, zawsze konsultuj się z weterynarzem.

Czego unikać w diecie buldoga

Niektóre produkty mogą być szkodliwe dla buldogów angielskich:

Pokarmy powodujące wzdęcia (które mogą być szczególnie niebezpieczne dla ras brachycefalicznych)
Produkty wysokoprzetworzone i bogate w sztuczne dodatki
Pokarmy wysokotłuszczowe, które mogą prowadzić do otyłości
Typowe ludzkie pokarmy toksyczne dla psów (czekolada, winogrona, cebula, itp.)

Właściwe żywienie buldoga angielskiego to inwestycja w jego zdrowie i długie życie. Regularne konsultacje z weterynarzem pomogą dostosować dietę do zmieniających się potrzeb psa w różnych etapach jego życia.

Buldog angielski a dzieci i inne zwierzęta

Buldog angielski to rasa, która doskonale sprawdza się w domach, gdzie są dzieci lub inne zwierzęta. Buldogi i dzieci tworzą często niezwykłą więź, a łagodne usposobienie tych psów czyni je idealnymi towarzyszami dla najmłodszych członków rodziny.

Relacje z dziećmi

Buldogi angielskie są znane ze swojej cierpliwości i tolerancji wobec dzieci:

Mają wysoką tolerancję na hałas i zamieszanie, które często towarzyszą obecności dzieci
Są wystarczająco wytrzymałe, by znieść nieco niezgrabne pieszczoty maluchów
Ich spokojny temperament sprawia, że rzadko reagują agresywnie, nawet gdy są zirytowane

Mimo to, zawsze należy nadzorować interakcje między buldogiem angielskim a małymi dziećmi i uczyć dzieci właściwego obchodzenia się z psem:

Pokazuj dzieciom, jak delikatnie głaskać psa
Ucz je rozpoznawania sygnałów, gdy pies potrzebuje odpoczynku
Wyjaśnij, że nie należy przeszkadzać psu podczas jedzenia lub snu

Kontakty z innymi zwierzętami

Buldogi angielskie zazwyczaj dobrze dogadują się z innymi zwierzętami domowymi, szczególnie jeśli zostały z nimi zapoznane w młodym wieku:

Z reguły dobrze współżyją z innymi psami, choć samce mogą wykazywać pewną dominację
Mogą zaprzyjaźnić się z kotami, zwłaszcza jeśli dorastały razem
Ich niski poziom instynktu łowieckiego sprawia, że rzadko ścigają mniejsze zwierzęta

Socjalizacja od szczenięctwa ma kluczowe znaczenie dla rozwijania pozytywnych relacji buldoga angielskiego z innymi zwierzętami.

Buldog w różnych typach gospodarstw domowych

Buldog angielski to uniwersalna rasa, która potrafi dostosować się do różnych typów domów i rodzin:

Rodziny z dziećmi: Idealny wybór ze względu na cierpliwość i łagodność
Seniorzy: Niskie zapotrzebowanie na ruch czyni buldogi dobrymi towarzyszami dla osób starszych
Mieszkania: Doskonale adaptują się do życia w mieszkaniu, nie potrzebują dużej przestrzeni
Domy z ogrodem: Docenią możliwość wygrzewania się na słońcu, choć należy uważać, by się nie przegrzały

Niezależnie od typu gospodarstwa domowego, buldog angielski potrzebuje przede wszystkim bliskości swojej ludzkiej rodziny i nie znosi długiej samotności.

Zdrowie buldoga angielskiego i typowe problemy

Buldog angielski zdrowie to temat, który wymaga szczególnej uwagi. Niestety, ze względu na specyficzną budowę ciała, buldogi angielskie są podatne na różne problemy zdrowotne. Świadomość tych kwestii pozwala na wczesną interwencję i zapewnienie psu najlepszej możliwej opieki.

Najczęstsze problemy zdrowotne

Choroby buldoga angielskiego często związane są z ich brachycefaliczną budową i genetyką:

Zespół dróg oddechowych psów brachycefalicznych (BOAS): Buldogi angielskie problemy z oddychaniem są najczęstszym wyzwaniem dla tej rasy. Krótki pysk, zwężone nozdrza i wydłużone podniebienie miękkie mogą prowadzić do trudności w oddychaniu, szczególnie podczas wysiłku lub upałów.
Problemy z przegrzewaniem: Ze względu na trudności z oddychaniem, buldogi mają problem z regulacją temperatury ciała i są bardzo podatne na przegrzanie.
Problemy dermatologiczne: Fałdy skórne mogą stać się miejscem rozwoju infekcji, jeśli nie są odpowiednio pielęgnowane. Alergie buldoga angielskiego również są częstym problemem.
Problemy okulistyczne: Wyłupiaste oczy są narażone na urazy i infekcje. Częste są również problemy z entropią (podwijanie się powiek do wewnątrz) i ektropią (odwijanie się powiek na zewnątrz).
Dysplazja stawów biodrowych i łokciowych: Ta dziedziczna przypadłość może prowadzić do artretyzmu i problemów z poruszaniem się.
Problemy z kręgosłupem: Kręgozrost (zrośnięcie się kręgów) występuje często u buldogów i może powodować ból oraz problemy neurologiczne.
Problemy kardiologiczne: Wady serca są stosunkowo powszechne u tej rasy.

Profilaktyka i opieka weterynaryjna

Właściwa opieka nad buldogiem angielskim powinna obejmować:

Regularne badania kontrolne u weterynarza (co najmniej raz na pół roku)
Szczepienia ochronne zgodnie z kalendarzem szczepień
Regularne odrobaczanie
Profilaktykę przeciwkleszczową i przeciwpchelną
Monitorowanie wagi i kontrolę diety
Umiarkowaną, ale regularną aktywność fizyczną
Szczególną ochronę przed ekstremalnymi temperaturami

Operacje korygujące

Niektóre buldogi angielskie mogą wymagać zabiegów chirurgicznych w celu poprawy jakości życia:

Poszerzenie nozdrzy
Skrócenie podniebienia miękkiego
Usunięcie woreczków krtaniowych

Decyzję o takich zabiegach zawsze podejmuje weterynarz po dokładnej ocenie stanu zdrowia psa.

Długość życia

Buldog angielski ile żyje to pytanie, które często zadają potencjalni właściciele. Średnia długość życia wynosi 8-10 lat, ale przy odpowiedniej opiece i szczęśliwym genetycznym losowaniu, niektóre buldogi mogą żyć dłużej. Kluczem do długowieczności jest świadomy wybór szczenięcia od odpowiedzialnego hodowcy, regularna opieka weterynaryjna i zdrowy styl życia.

Aktywność fizyczna i szkolenie buldoga angielskiego

Wbrew powszechnemu przekonaniu, buldogi angielskie potrzebują regularnej aktywności fizycznej, choć w umiarkowanych ilościach. Odpowiednie ćwiczenia i szkolenie buldoga angielskiego pomagają utrzymać go w dobrej kondycji fizycznej i psychicznej.

Odpowiedni poziom aktywności

Buldog angielski aktywność powinna być dostosowana do jego możliwości i ograniczeń:

Krótkie, regularne spacery (2-3 razy dziennie po 15-20 minut) są lepsze niż jedna długa sesja
Unikaj intensywnego wysiłku, szczególnie w upalne dni
Zapewnij czas na zabawę w domu
Wybieraj wczesne poranki lub wieczory na spacery w ciepłe dni
Zawsze miej przy sobie wodę dla psa podczas spacerów

Zabawy i aktywności odpowiednie dla buldogów

Buldog angielski lubi różne formy aktywności, które nie obciążają zbytnio jego organizmu:

Spokojne zabawy aportowania (na krótkich dystansach)
Zabawki interaktywne stymulujące umysł
Poszukiwanie ukrytych smakołyków
Krótkie sesje treningu posłuszeństwa
Spokojne pływanie (pod nadzorem, nie wszystkie buldogi potrafią dobrze pływać)

Szkolenie buldoga angielskiego

Tresura buldoga angielskiego wymaga cierpliwości i konsekwencji. Te psy są inteligentne, ale mogą być uparte:

Rozpocznij szkolenie wcześnie – socjalizacja i podstawowe komendy powinny być wprowadzane już od szczenięcia
Stosuj pozytywne wzmocnienie – buldogi dobrze reagują na pochwały i smakołyki
Utrzymuj krótkie sesje treningowe (5-10 minut) – buldogi łatwo się nudzą i męczą
Bądź konsekwentny, ale łagodny – surowa dyscyplina nie działa na tę rasę
Używaj różnorodnych technik, aby utrzymać zainteresowanie psa

Socjalizacja

Odpowiednia socjalizacja jest kluczowa dla rozwoju zrównoważonego buldoga angielskiego:

Wystawiaj szczenię na różne bodźce (ludzie, inne zwierzęta, dźwięki, miejsca)
Ucz pozytywnych interakcji z innymi psami
Zabieraj psa do różnych miejsc, aby przyzwyczaić go do nowych sytuacji
Zapisz się na zajęcia dla szczeniąt, gdzie będzie mógł uczyć się w kontrolowanym środowisku

Dobrze wyszkolony i zsocjalizowany buldog angielski to wspaniały, zrównoważony towarzysz, który będzie dobrze funkcjonował w różnych sytuacjach społecznych.

Jak wybrać szczenię buldoga angielskiego

Decyzja o kupnie buldoga angielskiego powinna być dobrze przemyślana. Wybór odpowiedniego szczenięcia i hodowli ma kluczowe znaczenie dla przyszłego zdrowia i charakteru psa.

Wybór odpowiedzialnego hodowcy

Hodowla buldogów angielskich powinna spełniać określone standardy:

Hodowcy zrzeszeni w krajowych organizacjach kynologicznych
Transparentność w kwestii testów zdrowotnych rodziców
Możliwość zobaczenia warunków, w jakich żyją psy
Możliwość poznania matki szczeniąt (czasem również ojca)
Szczenięta wychowywane w domu, socjalizowane z ludźmi
Minimum 8 tygodni pobytu szczeniąt z matką przed adopcją
Kompletna dokumentacja (rodowód, książeczka zdrowia, chip)

Unikaj kupowania szczeniąt z ogłoszeń internetowych bez możliwości weryfikacji hodowli, "pseudohodowli" nastawionych wyłącznie na zysk oraz podejrzanie niskich cen.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze szczenięcia

Wybierając szczenię buldoga angielskiego, zwróć uwagę na:

Zdrowie: Szczenię powinno być aktywne, mieć czystą sierść, oczy i uszy, bez oznak kaszlu czy trudności z oddychaniem
Temperament: Wybieraj szczenięta, które są ciekawskie i towarzyskie, nie agresywne czy nadmiernie lękliwe
Budowa ciała: Zbyt ekstremalne cechy (bardzo płaski pysk, wyjątkowo ciężka głowa) mogą zwiastować problemy zdrowotne
Szerokość nozdrzy: Szersze nozdrza oznaczają lepsze oddychanie
Ogólna kondycja miotu: Wszystkie szczenięta powinny wyglądać na zdrowe i zadbane

Przygotowanie domu na przybycie buldoga

Przed przybyciem nowego członka rodziny, przygotuj:

Bezpieczną przestrzeń z legowiskiem
Miski na wodę i karmę
Odpowiednią karmę (najlepiej tę, którą dostawał u hodowcy)
Zabawki i gryzaki
Obrożę, smycz i identyfikator
Podstawowe akcesoria pielęgnacyjne

Koszt posiadania buldoga angielskiego

Buldog angielski cena zakupu to dopiero początek wydatków. Należy wziąć pod uwagę:

Początkowy koszt szczenięcia (od renomowanego hodowcy może wynosić od kilku do kilkunastu tysięcy złotych)
Regularne wydatki na karmę wysokiej jakości
Koszty rutynowej opieki weterynaryjnej
Potencjalne koszty leczenia problemów specyficznych dla rasy
Akcesoria, zabawki, legowisko
Ewentualne usługi groomerskie lub szkoleniowe

Buldog angielski hodowla z dobrą reputacją może mieć wyższe ceny szczeniąt, ale jest to inwestycja w zdrowsze i lepiej socjalizowane psy.

Ciekawostki o buldogach angielskich

Buldog angielski to rasa o bogatej historii i wielu interesujących faktach. Oto kilka ciekawostek, które mogą zainteresować miłośników tej rasy:

Buldogi angielskie są oficjalną maskotkę wielu uniwersytetów i drużyn sportowych, szczególnie w Stanach Zjednoczonych.
Choć pierwotnie były hodowane do walk z bykami, współczesne buldogi mają łagodne usposobienie i rzadko wykazują agresję.
Buldog angielski jest symbolem brytyjskiej determinacji i odwagi – podczas II wojny światowej stał się symbolem oporu, głównie dzięki premierowi Winstonowi Churchillowi, którego często porównywano do tej rasy.
Wiele buldogów angielskich chrapie głośno podczas snu ze względu na swoją brachycefaliczną budowę.
Buldogi są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych psów na świecie i często pojawiają się w reklamach, filmach i jako maskotki marek.
Ze względu na swoją budowę anatomiczną, większość buldogów angielskich nie potrafi pływać i powinna być nadzorowana w pobliżu wody.
Wiele buldogów uwielbia jeździć samochodem i cieszy się na widok kluczyków.
Buldogi angielskie często wykazują zabawne zachowania, takie jak "szalony pięciominutowy bieg" po domu, po którym następuje długi odpoczynek.
W przeciwieństwie do wielu ras, buldog angielski często nie szczeka zbyt wiele, co czyni go dobrym wyborem do mieszkań w blokach.

Podsumowanie

Buldog angielski to wyjątkowa rasa, która łączy w sobie charakterystyczny wygląd z łagodnym, przyjaznym charakterem. Choć wymaga specjalnej opieki ze względu na swoją wyjątkową budowę anatomiczną, oferuje swoim właścicielom bezgraniczną lojalność i przywiązanie.

Przed podjęciem decyzji o kupnie buldoga angielskiego, warto dokładnie zapoznać się ze specyfiką rasy, potencjalnymi wyzwaniami zdrowotnymi i wymaganiami pielęgnacyjnymi. Wybór szczenięcia od odpowiedzialnego hodowcy, regularne wizyty u weterynarza i właściwa opieka codzienna pozwolą cieszyć się towarzystwem zdrowego i szczęśliwego buldoga.

Jeśli szukasz wiernego towarzysza, który będzie doskonale sprawdzał się zarówno w rodzinie z dziećmi, jak i jako przyjaciel dla osób samotnych, buldog angielski może być

Pokaż więcej wpisów z Marzec 2025